گروه علوم ورزشی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهرکرد، شهرکرد، ایران
چکیده
جایزه نوبل پزشکی سال 2017 به دانشمندان کشف کننده ساعت بیولوژیکی اعطا شد که نشاندهنده اهمیت این پدیده در حیات موجودات زنده است. ریتم شبانه روزی (CR) از طریق ساعتهای درونی ایجاد شده، مسئول تنظیم عملکرد روزانه اندامهای مختلف بدن میباشد. ساعت مرکزی بدن عامل کلیدی ایجاد و حفظ این ریتم شبانهروزی است. نشانه های نوری خارجی و نشانه های محیطی غیر نوری که علائم تنظیم کننده زمانی (Zeitgeber) نامیده میشوند، از جمله محرک نوری، زمان غذاخوردن، دمای محیطی و فعالیت ورزشی قادر به تاثیرگذاری و تنظیم ریتم شبانه روزی هستند. در طی فعالیتهای نظامی، همواره یک تعارض ذاتی بین ساعت درونی بدن و برنامه های کاری نظامی وجود دارد. گزارشهای زیادی نیز در مورد اختلالات خواب و سوءتغذیه نیز در نیروهای نظامی وجود دارد. عدم تطابق بلندمدت فرایندهای فیزیولوژیکی با ریتمهای شبانهروزی میتواند به اختلال در عملکرد جسمانی، فیزیولوژیکی، متابولیکی و ذهنی و شناختی پرسنل نظامی منجر شود.
علاوه بر تاثیر ریتمهای شبانهروزی بر سیستمهای فیزیولوژیک، اولویت داشتن زمانهای خاص روز یا شب برای فعالیت نیز عامل مهم دیگری است که باید در نظر گرفته شود. تفاوت ترجیحی زمان فعالیت که (کرنوتایپ) نامیده میشود میتواند در ریتمهای فیزیولوژیکی مختلف از جمله عملکرد جسمانی و پاسخ به فعالیت ورزشی تفاوت ایجاد کند. عملکرد بهتر و خستگی عضلانی در طی فعالیت ورزشی در عصر هنگام میتواند از طریق دمای مرکزی بالاتر، غلظت کاتکولامینها، سطوح لاکتات و مارکرهای بیولوژیکی آسیب عضله توجیه شود. با این حال، با توجه به تعامل بین زمان انجام فعالیت در روز (TOD) و تاثیر فعالیتهای جسمانی بر پاسخ پارامترهای بیوشیمیایی، ریتم شبانهروزی این پارامترها در نیروی نظامی هنگام فعالیتهای جسمانی به طور کامل مشخص نمیباشد. طراحی استراتژیهای مداخلهای ورزشی مناسب بهبود کوتاه/بلندمدت سلامت نیروهای نظامی موضوعی کلیدی در ارتقاء سلامت متابولیک آنهااست. زمانبندی مناسب فعالیتهای ورزشی میتواند برخی نتایج زیان آور فعالیتهای کاری شیفتی نظامی رااز بین ببرد.
)