دانشکده علوم رفتاری و سلامت روان (انستیتو روانپزشکی تهران)، دانشگاه علوم پزشکی ایران، تهران، ایران
چکیده
زمینه و هدف: به دلیل در معرض استرس بودن پرسنل نظامی توجه به سلامت روانی آنها همواره مورد تاکید بوده است. این پژوهش با هدف بررسی و مقایسه برنامه‌ها و راهبردهای ارتقا سلامت روانی در سازمانهای نظامی آمریکا، انگلیس و روسیه با ایران صورت گرفت.
روش‌ها: در این مطالعه مرور نظاممند، همه آثار منتشرشده در قالب مقالات و کتب منتشر شده به زبان انگلیسی و فارسی مرتبط با برنامههای سلامت روان در سازمانهای نظامی کشورهای آمریکا، انگلیس، روسیه و ایران، که از سال 1980 میلادی (1359 هجری شمسی) تا 2015 میلادی (1394 هجری شمسی) منتشرشده بودند، بررسی شد. از 13 پایگاه اینترنتی 154 مقاله دریافت شده و 137 مورد از آنها بررسی شدند. پس از گردآوری منابع، برنامه‌ها و راهبردهای ارتقاء سلامت روان سازمانهای نظامی در کشورهای مذکور بررسی شده و یافتهها بر اساس چارچوب از پیش تعیین‌شده دسته‌بندی شدند.
یافتهها: طبق نتایج حاصله مهم‌ترین برنامههای ارتقای سلامت روان در سازمانهای نظامی ایالات متحده شامل برنامهArmy STAARS، برنامه سلامت روان Stigma، ارتقای تاب‌آوری روان‌شناختی در ارتش آمریکا، برنامه سلامت روان Liaison، برنامه آموزش مدیریت استرس برای افراد در حال خدمت، برنامه پیشگیری، مدیریت و کنترل استرس در عملیات و رزم، برنامه جامع سازگاری برای خانواده‌ها و سربازان بود. مهم‌ترین برنامه‌ها و راهبردهای سلامت روان نظامیان در کشور انگلستان شامل برنامه کاهش خطر تروما (TriM)، آموزش برنامه ذهن رزمی، رفع فشار با استفاده از مکان سوم، سلامت روان برای بازنشستگان، سلامت روان پشتیبان و برنامه ارزشیابی پزشکی بودند. در کشور روسیه نیز مهم‌ترین برنامه‌ها مشتمل بر برنامه انسان‌گرایی نظامی، روش‌های آموزشی به‌عنوان منبعی برای حمایت روانیِ سربازان، مددکاری اجتماعی در حل مشکلات اجتماعیِ کارکنان نظامی بودند. در سازمانهای نظامی ایران نیز دو برنامه مهم سلامت روان، شامل طرح امام رضا (ع) و پلیس مشاور بود.
نتیجه‌گیری: بطور کلی، برنامه‌ها و راهبردهای جامع بهداشت روان در سازمانهای نظامی ایران همگام با برنامههای ایالات متحده، انگلستان و روسیه هستند. اما در حوزه برنامه‌ریزی عملیاتی، برنامههای بهداشت روان در سازمانهای نظامی ایران، تا حدودی کلی، غیر شفاف و بدون برنامه‌ریزی هدفمند است. از دیگر سو، برنامههای نه‌گانه بهداشت روان در نیروهای مسلح ایالات متحده و انگلستان عمدتاً مبتنی بر پژوهش و نیازمحور شکل گرفتهاند. از این رو، نیاز است تا نقاط ضعف برنامههای بهداشت روان در سازمانهای نظامی ایران مشخص شده و نسبت به ارتقا این برنامه‌ها در نیروهای مسلح ایران، اقدام شود.
)